"Yupiterin ən böyük peyki Ganymede də yeraltı okeanı!"

  "Yupiterin ən böyük peyki Ganymede də yeraltı okeanı!"

Nasanın Hubble kosmik Teleskopu, Yupiterin ən böyük peyki olan Ganymede də yeraltı okeanı olduğuna dair bugünə qədərki ən keçərli sübutu əldə etdi. Sözü gedən yeraltı okeanının Dünya səthindəki bütün su miqdarından daha çox su sahibləndiyi düşünülür.
Hamımızın bildiyi kimi; Dünya çölündəki yerlərdə su tapılması, yaşama əlverişli dünyalar axtarışı yaşam axtarışı üçün olduqca önəmlidir.



NASA-dan John Grunsfeld:
"Bu kəşf yalnızca Hubble-nin nələr bacara bildiyini göstərən çox önəmli bir dönüş nöqtəsinə barmaq basır. 25 ildə Hubble, Günəş Sistemimizdə bir çox elmi kəşfə imza atdı. Ganymedenin buz qabığının altında dərin bir okean oluşu, Dünya xaricindəki yaşam üçün həyəcan verici daha çox ehtimala qapı açır. "deyir
Ganymede, Günəş sistemimizdə bulunan və öz manyetik sahəsinə sahib tək və ən böyük peykdir.Manyektik sahə, peykin şimal və cənub qütb bölgələrində dönən parlaq lentlər şəklindəki elektriklənmiş gaz olan aurolara səbəb olur. Ganymede; Yupiterə yaxın olmasından qaynaqlı olaraq eyni zamanda da Yupiterin manyetik alanı içərisindədir. Yupiterin manyetik sahəsi dəyiştikçə, Ganymede dəki auroralar da dəyişir. geriyə və iləriyə doğru "salınım" edər.

Elm adamları bu iki auroranın salınımını izləyərək Ganymedenin qabığının altında olan və manyetik sahəyə təsir edən böyük miqdarda duzlu su bulunduğunu iləri sürdülər.
Almaniyadkı University of Colognedən Joachim Saur liderliyində bir qrup elm insanl; peykin içi haqqlnda daha çox bilgi sahibi ola bilmək üçün Hubblenin istifadə edilməsi fikrini iləri sürdülər.

Saur:
"Uzun zamandır bir teleskopun daha fərqli yollarda necə istifadə edə bilərik fikri üzərində baş yorurdum. Planetin içinə baxmaq üçün teleskop istifadə edə bilmənin bir yolu varmı? Sonra ağlıma auroralar gəldi. Çünkü auroralar manyetik sahə tərəfindən idarə edilirlər, əgər uyğun bir yol ilə aurorayı gözətləyərsəniz, manyetik sahə haqqında bilgi ala bilərsiniz. Əgər manyetik sahə haqqında bir bilirsinizsə, peykin içi haqqında da bir şeylər bilirsiniz" deyir.
Əgər bir okean var isə, Yupiterin manyetik sahəsi; okeanın  içərisində Yupiterin manyetik sahəsinə qarşı ikincil bir manyetik alan yaradacaqdı. Bu "manyetik sürtünmə" də auroraların salınımını durduracaqdı. bu Okean Yupiterin manyetik sahəsi ilə çox güclü bir mübarizəyə girişir və əgər bir okean olmasaydı 6 istiqamətdə olacaq olan auroaların salınımını 2 istiqamətə düşürür.

Elm adamları; okeanın, 100 kilometr dərinliktə  — Dünya okeanlarından 10 qat daha dərin — olduğunu və çoxu buz olan 150 kilometrlik bir qabığın altında olduğunu təxmin edirlər

İlk şüphələr

Elm adamları geniş peyk modellərinə dayanaraq, Ganymede də bir okean olduğuna dair ilk olaraq 1970 - ci illərdə şüphələnməyə başlamışmlardl. 2002 - ci ildə NASA-ın Gakileo adlı kosmik cihazı Ganymedenin manyetik sahəsini ölçərək bu şüphələrə dayir ilk sübutları sağlamıştı. Galileo kosmik cihazı 20 dəqiqəlik araliqlarla manyetik sahə ölçümlərinin qısa "anlıq görüntülərini" yığdı, fəqət gözləmlər həddindən artıq səthsəli və okeanın ikincil manyetik alanın periyodik salınımını yaxalamaqdan çox uzaqdı.

Araşdırma komandasının tapıntıları 12 Mart-da Journal of Geophysical Research: Space Physics - də yayınlandı


Mətni yazdı - Haşim Haşimov